Duurzame energie legt steeds meer druk op het Duitse stroomnet, het wegvallen van kerncentrales maakt de energieverzorging steeds minder stabiel en in de komende jaren rijden steeds meer mensen elektrisch. Hoe moet Duitsland dat voor elkaar krijgen?
Veel landen kijken met bewondering naar de Duitse Energiewende, ook in Nederland worden de Duitsers vaak geprezen om hun radicale keuze. Toch zorgt de omslag voor veel problemen. De FAZ heeft hierover een aantal basisvragen en antwoorden samengesteld, die zeker het lezen waard zijn. Daarom hebben we deze FAQ naar het Nederlands vertaald.
Het besluit om de kerncentrales te sluiten stelt Duitsland voor een mega-uitdaging. Zo schiet het maar niet op met de bouw van stroomsnelwegen van het windrijke noorden naar het energiebehoeftige zuiden. Zo’n beetje elk huishouden krijgt met de uitdagingen te maken.
Uitbreiding stroomnet loopt enorm achter
Hoe ver staat het met het uitbreiden van het stroomnet in Duitsland?
Hierbij wordt meestal de bouw van de stroomsnelwegen genoemd, die bijvoorbeeld windenergie uit Noord-Duitsland naar de industrie in Zuid-Duitsland moet brengen. Er was een lang getouwtrek op politiek niveau totdat er een overeenstemming kwam om de stroomsnelwegen zoveel mogelijk ondergronds aan te leggen. Dit besluit maakt het project veel duurder en langzamer. Volgens de laatste cijfers is 900 kilometer van de benodigde 7.700 kilometer aangelegd. Deels worden enkel bestaande leidingen versterkt. In het derde kwartaal van 2017 werd in totaal 38 kilometer aangelegd.
Waarom duurt het zo lang?
De netbeheerders konden niet zomaar beginnen. Er kwamen voorstellen met tracés, die vervolgens uitgebreid onderzocht moesten worden. De lijnen moet zo kort mogelijk zijn, maar ook zo min mogelijk aanwonenden en de natuur storen. Burgers mogen meepraten. Hierdoor duurt het langer voordat er begonnen kan worden, het verkort of voorkomt waarschijnlijk mogelijke rechtszaken. De dialogen met de burger voor de stroomsnelwegen Südlink en Südostlink werden in 2017 afgerond. De planning neemt zeker 3 jaar in beslag, vanaf 2021 wordt er dan gebouwd. Vanaf 2025 moet de eerste stroom door de leidingen gaan.
Waar gaat de kritiek over?
Burgerinitiatieven willen om verschillende redenen voorkomen dat de tracés door hun buurt of natuurgebied lopen. Ook veel boeren zijn tegen. Zij vrezen voor de bodemkwaliteit wanneer er kabels doorheen moeten.
Vertraging kan leiden tot verschillende prijszones
Waarom zijn deze stroomsnelwegen zo belangrijk?
Omdat windenergie uit het noorden nauwelijks terecht komt in het industrierijke zuiden. De grootste netbeheerder is het Nederlandse Tennet, dat moest in 2017 naar eigen zeggen bijna een miljard euro betalen voor zogenoemde noodingrepen omdat er onvoldoende capaciteit beschikbaar was. Die kosten worden doorberekend naar de consument. De oorzaken zijn complex. Deels zijn de huidige energienetten niet berekend op de omschakeling naar duurzame stroom. Anderzijds klinkt de kritiek dat conventionele stroom niet flexibel genoeg kan worden tegengehouden, wanneer er ineens een piek in groene stroom is.
Wat gebeurt er wanneer die stroomsnelwegen er niet snel genoeg komen?
Dan kan het gebeuren dat Duitsland in stroomprijszones moet worden opgedeeld. Dat heeft te maken met dat EU-lidstaten hun grensoverschrijdende energienetwerk moeten openen voor de handel met buurlanden. Om tekorten te vermijden, kan ervoor worden gekozen om de stroommarkt op te delen in regio’s waar dan verschillende stroomprijzen gelden. De Duitse regering hoopt dat te voorkomen.
Weinig aandacht voor lichtnet
Is dat het enige probleem in Duitsland?
Nee, hoewel hier wel het meeste over wordt gesproken. Eon-topman Johannes Teyssen pleit voor een investeringsgolf in het lokale lichtnetwerk, ook wel het laagspanningsnet genoemd. Deze regionale netwerken zijn veel fijnmaziger dan de bovenregionale hoogspanningsnetten, en daarmee duurder. De lichtnetten brengen de stroom naar de eindgebruiker, volgens Teyssen moeten ze gedigitaliseerd worden om zo meer informatie te krijgen en het beter aan te sturen. Ook andere experts vinden dat dit probleem onderschat wordt.
Wat krijgt het lichtnet te verduren?
Op een gegeven moment zou elke automobilist elektrisch rijden en de auto kunnen opladen, zonder dat het stroomnet het begeeft. Ook wanneer iedereen ’s avonds thuis is gekomen en de halve straat de auto wil opladen. Daarbij komt ook nog de stroom van zonnepanelen en windmolens. Op het 1,7 miljoen kilometer lange lichtnet in Duitsland, zijn nu al 1,6 miljoen duurzame energie-opwekkers aangesloten. De windparken op zee zijn daar niet bij gerekend. En het worden er steeds meer, waardoor de druk op het lichtnet steeds groter wordt.
Wat willen de netbeheerders?
Duidelijke speelregels en steun voor investeringen. Maar ook een overzicht over de technische data om betere voorspellingen te kunnen maken. Nu krijgen de netbeheerders vaak nog een samenvatting. Ook is er een conflict over wie verantwoordelijk is voor de lokale netten. Gemeenten willen meer invloed, omdat ze de lokale situatie beter kennen.
