Op het partijcongres van de CDU werd afgelopen weekend de nieuwe partijvoorzitter gekozen. Uiteindelijk won Armin Laschet (521 stemmen), de huidige minister-president van Noordrijn-Westfalen, van Friedrich Merz (466 stemmen), de voormalige president van de Raad van Commissarissen van vermogensbeheerder BlackRock in Duitsland.
Bekijk D-Talk met Carsten Brzeski, René Cuperus, Axel Hagedorn en Gijs Schumacher:
Uiteindelijk ging het om meer dan het partijvoorzitterschap van de CDU. Wie maakt de meeste kans om als kanselierskandidaat door de CDU/CSU te worden benoemd en daarmee de mogelijkheid om Merkel op te volgen? Alle drie, eigenlijk vier kandidaten, zijn afkomstig uit Noordrijn-Westfalen, de grootste deelstaat van Duitsland. Geen vrouwen dus en niemand uit andere deelstaten. De voorzitter van de CDU wordt niet gekozen door alle leden, maar door 1.001 gedelegeerde partijleden.
Als absolute outsider haalde oud-milieuminister Norbert Röttgen toch nog bijna 23% van de stemmen. Een signaal dat onder meer milieubewustzijn ook bij de CDU aan invloed wint. In de tweede ronde sneuvelde ook Friedrich Merz, de vertegenwoordiger van de sterk rechts-conservatieve vleugel en de op het zakenleven gerichte CDU. Hij vond dat Merkel de partij veel te veel naar het maatschappelijke midden had getrokken en wilde met een ruk naar rechts de Alternative für Deutschland (AfD) onder de 5% kiesdrempel te drukken.
Een tweede ronde was nodig. Daarin kon Laschet meer stemmen van Röttgen verzamelen dan Merz:
Zoals verwacht komen #Merz (385) en #Laschet (380) op de meeste stemmen. Röttgen met 224 stemmen best goed. Nu nog steming tussen Merz en Laschet. Ik verwacht dat stemmen Röttgen vooral naar Laschet gaan #dupt21 @dld_nieuws
— Axel Hagedorn (@axhagedorn) January 16, 2021
Krappe overwinning Laschet roept vragen op
De winnaar Armin Laschet staat voor continuïteit van het Merkel-beleid. Hij had zich al verzekerd van de steun van de minister van volksgezondheid Jens Spahn, ook uit Noordrijn-Westfalen, die op dit moment in de coronatijd een belangrijke politieke rol in Duitsland vervult en bovendien zelf bondskanselier-ambities heeft. De toch best krappe overwinning van Laschet roept vragen op hoe het nu verder gaat met de CDU.
Allereerst moet hij omgaan met verliezer Merz, die ondanks zijn verlies direct Merkel aanbod om minister van Economische Zaken te worden in haar huidige kabinet..Een affront tegen de bondskanselier en de huidige minister Peter Altmaier. De afwijzing van Merkel volgde snel. Met deze grilligheid zorgt Merz voor onrust bij de christendemocraten. Ook nadat hij een sussende brief stuurde naar de partijleden om toch Laschet te ondersteunen. Toch heeft hij voor velen de onrust niet weggenomen.
Armin Laschet hoeft deelstaatverkiezingen niet te vrezen
Voor Laschet zijn de komende maanden cruciaal om Kanzlerkandidat te worden. Met Baden-Württemberg, Berlijn, Mecklenburg-Voor-Pommeren, Rijnland-Palts, Saksen-Anhalt en Thüringen gaan maar liefst 6 deelstaten naar de stembus. Sommige analisten verwachten dat slechte resultaten voor de CDU roet in het eten van Laschet kunnen gooien. Ik denk dat dit wel meevalt.
De eerste verkiezingen zijn in Baden-Württemberg en Rijnland-Palts. In Baden-Württemberg is de groene minister-president Winfried Kretschmann zeer populair en vormt met de in die deelstaat kleinere CDU een coalitie. Volgens de recente peilingen wordt het een nek-aan-nek race en verwacht ik niet dat Armin Laschet grote invloed op het resultaat zal hebben. Hetzelfde geldt voor Rijnland-Palts waar de CDU zeer goed staat in de peilingen, maar mogelijk door een linkse coalitie wordt verslagen. In juni volgen dan de verkiezingen in Saksen-Anhalt in het oosten van Duitsland. Ook daar is een bijzonder situatie met een zeer sterke AfD. De overige deelstaatverkiezingen zijn tegelijk met de Bondsdagverkiezingen en hebben daarom weinig invloed.
To do list Laschet: vleugels verbinden en eigen imago oppoetsen
Veel belangrijker voor Laschet is of hij de vleugels binnen de CDU achter zich weet te krijgen. En niet onbelangrijk: of hij zijn eigen imago weet te verbeteren. Want in de ‘Kanzler-peilingen’ is Beieren-premier Markus Söder van de zusterpartij CSU favoriet. Ook Merz doet het hier beter dan Laschet.
Toch moeten we Laschet niet onderschatten. Als minister-president van Noordrijn-Westfalen heeft hij een zeer sterke thuisbasis. In zijn positie als partijvoorzitter kan hij nu veel meer een stempel drukken op politieke uitingen van de CDU en zal daarbij zeker steun krijgen van Angela Merkel. Ook werd hij ondanks slechte peilingen toch minister-president van Noordrijn-Westfalen.
In die zin heeft hij veel gemeen met Angela Merkel. Toen zij aantrad dacht niemand dat zij 16 jaar aan het roer zou blijven. Tegelijk heeft de CDU er veel belang bij om zelf de Kanzlerkandidat te leveren en dit niet over te laten aan de kleine zusterpartij CSU met Markus Söder.
Kansen voor Markus Söder
Toch zien veel experts kansen voor CSU-leider Söder, niet in de laatste plaats omdat hij in recente peilingen met 54% het veel beter doet dan Laschet (34%). Onder CDU-kiezers scoort Söder zelfs 72%. Tegelijk zijn dit momentopnames, een jaar geleden kwam Söder niet verder dan 11%. Dit toont maar weer aan hoe snel percepties van kiezers kunnen veranderen.
Dit heeft ook te maken met het feit dat Söder zijn imago heeft aangepast. Niet zo lang geleden stond hij bekend als de rechtsbuiten van de CSU, en geneerde hij zich niet om AfD-posities in te nemen. Toen hij zag dat dit niet werkte, heeft hij zich gericht op een groen imago. Niet in de laatste plaats omdat de Groenen een serieuze optie zijn geworden als nieuwe coalitiepartner. Toch vraag ik me af of de CDU akkoord gaat met hem als Kanzlerkandidat.
Ik verwacht dat de partij heel lang zal willen wachten met de benoeming van de kanselierskandidaat. De christendemocraten zullen alleen voor Söder gaan, wanneer de partij de goede uitgangspositie in de peilingen dreigen te verliezen. Maar voorlopig lijkt dat niet te gebeuren.
Coalitie met de Groenen
Wie uiteindelijk namens de CDU/CSU Kanzlerkandidat wordt, zal vrijwel zeker Angela Merkel als bondskanselier opvolgen. De christendemocraten staan al maandenlang zeer stabiel in de peilingen rond de 35%. Dat is meer dan het dubbele dan de Groenen (circa 18%) en de SPD (rond de 16%). Daarmee lijkt Duitsland na de Bondsdagverkiezingen af te stemmen op een zwart-groene coalitie van CDU/CSU en de Groenen. Een volkomen linkse coalitie met Groenen, SPD en Die Linke, lijkt op basis van de huidige peilingen niet haalbaar.
Vanuit dit perspectief kan de CDU alleen maar verliezen als het niet lukt om de rijen te sluiten. Voor Nederland en de economische betrekkingen met Duitsland is Armin Laschet als partijvoorzitter en mogelijke Kanzlerkandidat de beste keuze. Armin Laschet is een grote promotor van de Duitse-Nederlandse betrekkingen, iets waar Merz zich nooit over heeft uitgelaten.
Het blijft dus spannend de aankomende maanden tot de Duitse Bondsdagverkiezingen in september 2021.