Het is de partij die in het na-oorlogse Duitland het vaakste meeregeerde. Toch haalde de liberale FDP bij landelijke verkiezingen zelden meer dan 10%. In 2013 strandden de liberalen, na vijf jaar meeregeren in het kabinet Merkel 2, aan de kiesdrempel van 5% en verlieten ze de Bondsdag. Nu krabbelt de FDP weer op. Een gesprek met oud-Bondsdaglid, FDP-partijbestuurder en Nederland-kenner Otto Fricke.
Hij vervulde zijn dienstplicht bij de Duitse luchtmacht die in Nederland was gestationeerd. Hierdoor leerde hij perfect Nederlands. Fricke heeft veel bewondering voor de Nederlandse liberale tradities. Hij staat in nauw contact met zijn D66’ers en VVD’ers, waaronder premier Rutte.
Liberalen zijn nodig in Duitsland
De FDP komt van ver. Weggestemd uit de Bondsdag in 2013. In geen enkele deelstaat in de regering. Hoe gaat het nu met de partij?
We hebben inderdaad echt een slechte tijd achter ons, zeker in 2013 en 2014. We hebben nu gelukkig weer een punt bereikt waar we zelf weten waarom er een liberale partij nodig is in Duitsland. We zijn er zeker nog niet, maar met Christian Lindner hebben we een leider die zelfvertrouwen uitstraalt.
Je zat zelf van 2002 tot 2013 in de Bondsdag. Hoe was het om na zoveel jaar weggestemd te worden?
Nou, je moet weten dat ik verantwoordelijk was voor ons personeelsbeleid. Dat maakte het extra zuur. Historisch gezien deed het verlies in 2013 mij echt heel erg pijn. Tot ver in 2014 spookte er door mijn hoofd: ‘wat hebben we verkeerd gedaan?’ Wanneer er iets misgaat moet je eerst bij jezelf kijken. Je vraagt je af of dat we iets fundamenteels hebben gemist, of ons kompas nog wel goed staat. Maar vervolgens wil je het, als raspoliticus, gewoon opnieuw proberen en er in 2017 weer staan.
Liberale traditie
Waarom zijn de liberalen nodig in Duitsland?
In Nederland heb je twee liberale partijen, de VVD en D66, die zeggen dat ze op bepaalde gebieden minder staat en minder overheid willen. Dat zijn partijen die geloven dat het individu problemen soms beter problemen kan oplossen dan een ambtenaar. Duitsland heeft deze liberale traditie veel minder. Iedere keer dat er liberalisme niet aanwezig was in Duitsland, ging de staat zich met teveel zaken bemoeien. Juist dat tegengeluid is nodig.
Je kent Nederland goed. Wat hebben de liberale partijen in Nederland gebracht wat er in Duitsland ontbreekt?
De twee liberale partijen in Nederland hebben een groot voordeel, ze zijn met zijn tweeën. Nederlanders die misschien op economisch gebied liberaal zijn maar qua burgerrechten minder, of omgekeerd, vinden altijd een thuis bij een van die twee partijen. In Duitsland heb je het probleem dat wanneer je economisch liberaal bent, maar voor de rest conservatiever, je je niet automatisch thuis voelt bij de FDP. Je kunt hier niet zoals in Nederland zeggen, ik ben een rechtse of een linkse liberaal.
Kiesdrempel
Jullie zijn met 4,8% van de stemmen nipt gestrand aan de hoge Duitse kiesdrempel (5%). Moet die kiesdrempel niet omlaag?
Nee, helemaal niet. Duitse democratie is een organisatie van politiek in grotere groepen. Als die groepen hier te klein worden dan kan dat een probleem worden. Vroeger vond de fragmentatie binnen grote partijen plaats. Nu zie je het partijlandschap fragmenteren en dan moet er ook ruimte zijn voor kleinere partijen. In Duitsland kan dat op gemeenteniveau zonder kiesdrempel. Op federaal niveau is er bewust voor die 5% drempel gekozen omdat je met grotere partijen stabielere regeringen krijgt.
Weer anderen zullen zeggen dat juist die kleinere partijen sentimenten uit de samenleving vertegenwoordigen. Dat houdt mensen juist betrokken bij de democratie.
Ja, dat klopt ook. Maar neem van mij aan, van iemand die aan de 5% drempel gestrand is, dat wanneer partijen in het parlement die sentimenten niet oppakken, de volgende keer een andere partij wél de 5% wel haalt. De Groenen zijn destijds het parlement binnengekomen omdat andere partijen de sentimenten omtrent het milieu en kruisraketten negeerden. De opkomst van de AfD komt ook omdat de zittende partijen onvoldoende een antwoord hebben gevonden op migratie en EU-vragen. Maar wel pas bij 5%, dat moet meer stabiliteit garanderen.
Voorblik Bondsdagverkiezingen 2017
Digitalisering is het nieuwe kernthema van de FDP. Toch gaat de publieke discussie vooral over vluchtelingen en over Europa. Is het wel slim om met dat thema de verkiezingen van 2017 in te gaan?
We zitten nog ruim een jaar voor de verkiezingen en we weten nog niet waar de discussie dan over zal gaan. De keuze van de juiste partij gaat over de toekomst. Als we het over het verleden zouden hebben, zou een partij als de PvdA het heel goed doen, haha. In het huidige Duitsland, met een sterke economie en lage werkloosheid, dreigen we de digitalisering te missen. Een Duitse auto zonder digitaal kan natuurlijk niet.
Vroeger noemde de FDP zichzelf ‘dé Europapartij van Duitsland’ en werd er gepleit voor open grenzen, zeker voor arbeidsmigranten. Nu klinkt de partij op beide thema’s een stuk sceptischer. Is dat een reactie op de AfD?
Hmmm. Het is een reactie op het huidige migratievraagstuk en op wat er in Europa gebeurt. Daar moet je ook op reageren. De eerste vraag die we stellen als het over Europa gaat is: “hebben we Europa nodig?” En dan zegt iedereen in de FDP ‘ja’. Op de vraag welk Europa, hoeveel Europa en waar Europa, krijg je van mij een typisch liberaal antwoord. De reactie van de Duitse regering en Europa op het migratievraagstuk was ronduit zwak. Ik wil Europa alleen daar waar nodig, of zoals we in het Duits zeggen: ‘ein fittes und kein fettes Europa’ (een fit maar geen vet Europa).
