Berlijn. Het wordt gezien als een kunst walhalla door veel Nederlandse kunstenaars. De stad ademt ultieme vrijheid, kansen en mogelijkheden, maar wordt ook ontoegankelijker door stijgende prijzen. Duitslandnieuws spreekt drie Nederlandse kunstenaars in Berlijn over het vinden van een balans tussen het najagen van hun passie en de keiharde financiële realiteit.
Fotografe Marga van den Meydenberg verhuisde twaalf jaar geleden van Rotterdam naar Berlijn. “Ik had Rotterdam uitgespeeld en zocht een nieuwe creatieve uitdaging en omgeving.” Marga kende al flink wat Nederlandse kunstenaars in Berlijn en ging er met regelmaat naar toe. De keuze om daarheen te verhuizen was snel gemaakt.
Op de transportfiets van haar opa ging ze de vlooienmarkten van Berlijn af om haar straatfotografie te verkopen. “Ik zag dat iedereen om me heen dit deed. Het was een toegankelijke manier om mijn werk te presenteren in Berlijn.” Week in week uit fietste ze, als een echte Nederlander, naar de vlooienmarkten, tot ze een bekend gezicht werd tussen de vele verkopers. “Daar heb je die Nederlandse met die fiets en haar foto’s weer.”
Nederlandse kunstenaars in Berlijn moeten risico’s durven nemen
Marga begon met straatfotografie toen ze in Berlijn kwam wonen, maar ging al snel over op portretfotografie. Ze maakt unieke en gekke portretten van allerlei soorten mensen. “Ik wil verbazen. Hoe raarder, hoe beter.”
Straatfotografie is een grote passie van haar, maar ging op den duur vervelen. “Ik miste het contact met de mensen voor de camera. Ik wilde een echt gesprek kunnen voeren.” Ze begon met het organiseren van pop-up fotostudio’s. “Ik zocht naar leegstaande pandjes of ruimtes waar ik een pop-up fotostudio kon starten. Daar slaagde ik in door gewoon overal aan te bellen en rond te vragen. Ik kon vaak ergens een maand verblijven, als ik de huur maar betaalde. Zo ging ik van plek naar plek.” Voor haar pop-up portretten plukte Marga mensen van de Berlijnse straten. “Ik zat voor mijn studiootje mensen te kijken en iedereen die mij interesseerde, die sprak ik aan.”
Tijdens deze pop-up studio’s mochten mensen betalen wat ze konden missen. “Het varieerde enorm en het voorzag me dus ook niet van een vast inkomen.” Naast de pop-up studio’s deed Marga daarom ook andere dingen. Portretfotografie in opdracht van een klant bijvoorbeeld. “Die extra opdrachten zijn altijd een morele struggle geweest. Ik wil creatief zijn en mezelf blijven uitdagen, maar er moeten ook rekeningen worden betaald.” LinkedIn portretten zijn een goed voorbeeld van opdrachten die haar tegenstaan. “Ik kan hier geen creativiteit in kwijt. Het voelt alsof ik mijn ziel verkoop.”
Dumpprijzen regeren in Berlijn
Een ander obstakel waar Marga tegenaan loopt, is de concurrentie in Berlijn. “Deze is hoog en lijkt alleen maar hoger te worden.” Veel jonge kunstenaars trekken naar de creatieve metropool om hier aan het werk te gaan. “Hun tarieven zijn laag en het aanbod is enorm. Daardoor kan ik mijn eigen prijzen moeilijk omhoog gooien, want voor mij zijn er tien anderen die de helft minder vragen.”
Marga heeft zich altijd weten te redden, maar dat vraagt wel de nodige moeite en focus. Volgens haar is het daarom heel belangrijk dat je jezelf blijft onderscheiden als kunstenaar. “Kijk goed waar je eigen niche zit en blijf jezelf uitdagen. Natuurlijk moet er geld verdiend worden, maar zorg dat je nieuwe dingen blijft doen, blijf verbazen. Daarmee onderscheid je jezelf van de massa. En dat betekent soms ook risico’s durven nemen.”
Berlijn niet langer de kunstmetropool
Tekenaar Witte Wartena wilde na zijn masters in Edinburgh niet terugkeren naar thuisstad Amsterdam. Hij zocht een nieuwe plek om als kunstenaar aan de slag te kunnen en dat werd Berlijn. Hij maakt aquarel tekeningen en grafiek in zijn woning en atelier in Schillerkiez in Berlijn. Zijn werken zijn veelal stads- en straatbeelden. “Ik geef soms les aan studenten kunst en ik ben daarnaast ook curator. Dat heeft weinig te maken met mijn kunstenaarsbestaan, maar zorgt voor extra inkomen en dus meer zekerheid.” Het liefste zou Witte leven van zijn werken, maar dat lijkt voor nu onmogelijk.
“Jezelf weten neer te zetten is van belang. Ik ben helaas niet iemand die te allen tijde een strak gameplan heeft klaarliggen. Ik denk dat dit voor veel mensen in de creatieve scene een obstakel is. We zijn kunstenaars, geen zakenmensen.” Witte presenteert zijn werken aan galeries waar hij graag gezien zou willen worden en organiseert zelf ook exposities. “Dat kan nog weleens lastig zijn door de hoge mate van concurrentie. “Heel vaak zijn ruimtes al volgeboekt of kost het enorm veel geld. Dat maakt het presenteren van mezelf niet makkelijker.”
Voor Witte is Berlijn altijd het boegbeeld van mogelijkheden geweest, maar de laatste jaren heeft hij dat zien veranderen. “De stad wordt duurder en daardoor minder toegankelijk voor beginnende kunstenaars. Als ik nu begin twintig was geweest, zou ik naar Warschau of Boekarest gaan, dat zouden misschien nieuwe creatieve metropolen kunnen worden. Maar dat is moeilijk te voorspellen. Ik blijf nu maar hier, want ik heb in Berlijn al alles opgebouwd.”
Het is volhouden voor Nederlandse kunstenaars in Berlijn
Ook tekenaar en cartoonist Dirk Verschure woont en werkt al jaren in Berlijn. Hij vertrok twaalf jaar geleden naar deze stad nadat zijn relatie op de klippen liep en hij iets nieuws wilde. “Een nieuwe stad, een nieuw begin.”
Elke zondag, week in week uit, staat Dirk op de markt in Mauerpark in Berlijn om zijn werken te verkopen. In de zomer, wanneer het er leeft en de zon schijnt, maar ook tijdens de koude winters en dat is afzien. “Om een vaste plek te bemachtigen op een van de grootste vlooienmarkten van Berlijn heb ik echt hard mijn best moeten doen en vooral moeten volhouden. Elke week weer met mijn bolderkar vol werken naar het Mauerpark sjouwen om daar hopelijk wat dingen te verkopen.” Na jaren van trouw op komen dagen, heeft Dirk een vaste plek weten te bemachtigen op de markt.
De verkoop van zijn cartoons op papier zorgt ervoor dat Dirk een vrij regelmatig inkomen heeft. Het is geen vetpot en meer geld is altijd welkom, maar hij kan zich nu wel volledig storten op het maken van animatiefilms. Zowel commerciële opdrachten als voor zichzelf. “Die verkoop geeft me vrijheid. Ik kan doen wat ik het liefste doe en er is ruimte voor uitdagingen. Het is een mooie balans tussen creatief en zakelijk kunnen zijn.”
Niet voor iedereen weggelegd
Volgens Dirk is de enorme vrijheid het mooiste wat het kunstenaarschap met zich meebrengt. “Ik hou wel van die afwisseling, de uitdaging en soms ook de onzekerheid die daarmee gepaard gaat.” Je moet hier wel tegen kunnen en vooral kunnen leven met weinig. Hij gaat niet op vakantie, koopt vrijwel nooit nieuwe dingen en woont en werkt samen met zijn vriendin Vera in hun kleine studio in Weissensee in Berlijn.
“Toen mijn boekhouder me vertelde dat ik meer zou verdienen met een Duitse uitkering, stond ik wel even te kijken. Ik leef technisch gezien onder de armoedegrens.” Maar voor Dirk is dit geen tekortkoming. “Ik hoef niet veel te hebben om gelukkig te zijn. Dit hoort bij mijn werk en mijn wens om te doen waar ik hart voor heb.”
Vragen of opmerkingen
Heb je vragen of opmerkingen over dit onderwerp? Of ben je een Nederlandse kunstenaar en wil je jouw verhaal delen? Stuur een mail naar sarah@tothem.co.
