Angela Merkel gaat dus voor een vierde termijn. Leuk als voorspellingen uitkomen. In januari had ik deze voorspelling al gedaan. De vraag is nu wat zijn haar beweegredenen zijn om door te gaan. Zij doet dit niet zozeer omdat er geen andere kandidaat binnen de CDU/CSU is, maar omdat zij haar verantwoordelijkheid wil nemen.
Door belangrijke concurrenten door de jaren heen op een zijspoor te zetten, heeft ze er zelf voor gezorgd dat er geen echte uitdager binnen de CDU/CSU is.
Seehofers aanvallen sterkten AfD
Dat de partijvoorzitter van de CSU, Horst Seehofer, het afgelopen jaar als zwaar geschut tegenover haar stond, was voor haar zeker niet makkelijk. Het heeft daarnaast de hele partij van de wal in de sloot geholpen.
De harde acties van Seehofer tegen Merkel draaiden niet zozeer om haar omstreden asielbeleid. Ze waren vooral ingegeven door een interne machtsstrijd voor het voorzitterschap tussen Horst Seehofer en ‘kroonprins’ Markus Söder, de Beierse minister van Financiën.
Voor de Alternative für Deutschland (AfD) was de retoriek van Seehofer mooi meegenomen, omdat de vluchtelingencrisis en xenofobie groot op de publieke agenda terecht kwam en bleef. Het maakte dat de AfD echt salonfähig werd.
Toch schaart Seehofer zich ondanks de harde aanvallen weer vol achter Merkel, om zo veel mogelijk stemmen binnen te halen. Er hangen natuurlijk veel betaalde en onbetaalde functies op alle niveaus van de uitkomst van de verkiezingen af.
Zeker: CDU wordt de grootste
Belangrijk wordt hoe Merkel zal omgaan met de grote vraagstukken wanneer ze wordt herkozen als bondskanselier. Ze wordt geconfronteerd met de vluchtelingencrisis, Brexit en Europa, opkomend rechts-populisme en de relatie met de Verenigde Staten onder de nieuwe president Donald Trump.
We gaan een onzekere tijd tegemoet. Mijns inziens is er één zekerheid. De CDU/CSU wordt ook bij de volgende Bondsverkiezingen weer de grootste partij van Duitsland. Op dit moment schommelen ze tussen de 32% en 34% in de peilingen, afhankelijk per peilbureau.
Ik schat in dat Merkel weer kan stijgen in de peilingen, nu de interne ruzies met de CSU zijn bezworen. Uiteindelijk kunnen de christendemocraten weer ergens tussen de 36% en 40% van de stemmen halen, dichtbij de score uit 2013.
Coalitie met Grünen komt dichterbij
Als dit lukt, wordt het spannend. Hoe dichter de CDU/CSU bij de 40% komt, hoe groter de mogelijkheid groeit voor een coalitie met Die Grünen. Minister-president van Baden-Württemberg Winfried Kretschmann (Grünen), is groot Merkel-fan en zal er alles voor doen om deze optie te verzilveren. Door zijn succes in het zuiden is de invloed van de conservatieve vleugel binnen de partij gegroeid.
Op dit moment komen Die Grünen in de peilingen uit op 11% tot 13%, afhankelijk per peilbureau. Als ze samen een meerderheid kunnen vormen, dan is dat een erg krap overwicht. Of Merkel dat risico zou willen lopen is nog maar de vraag.
Het is te hopen dat de liberale FDP de 5% kiesdrempel weer haalt en terugkeert in de Bondsdag. Daardoor zou in ieder geval ook een zogenaamde Jamaica-coalitie (zwart-groen-geel) tussen CDU/CSU, Die Grünen en de FDP denkbaar zijn.
Links verbond niet haalbaar
Bovendien is de linkervleugel van Die Grünen veel meer een voorstander van een rood-rood-groene regering, een links verbond bestaande uit de SPD, Die Grünen en Die Linke.
Op die compleet linkse coalitie wordt wel vaker in de media gezinspeeld, maar ik zie niet hoe deze partijen de inhoudelijke verschillen tussen elkaar kunnen overbruggen. Met name de afwijkende visie van Die Linke op de buitenlandse politiek lijkt mij een onoverbrugbare horde.
Als men de meest positieve peilingen veronderstelt, komt de SPD op dit moment op 24%, Die Grünen op 13% en Die Linke op 11,5%, samen 48,5%.
Ik zie echter niet dat de beoogde kanselierskandidaat Sigmar Gabriel voor de SPD een trendbreuk kan bewerkstelligen en de SPD boven de 26% gaat brengen. Bovendien zullen, in het geval dat het hem wel lukt, deze stemmen juist weer bij de andere twee partijen worden weggehaald.
Daarnaast blijft de vraag hoe stabiel een dergelijke regering van rood-rood-groen zou zijn. Het zijn partijen waar de diverse vleugels de dienst uit maken.
AfD heeft invloed
De rechts-populistische AfD speelt in zoverre een belangrijke rol dat er geen enkele regeringscoalitie met de AfD te verwachten is. Daarmee is een stem op de AfD sowieso een stem voor de oppositie.
Ik verwacht dat zij tussen de 12% en 15% kunnen halen. Maar het blijft afwachten of het de komende maanden rustig blijft binnen de AfD en hoe prominent de rechts-extreme vleugel met Björn Höcke op de kandidatenlijst zal zijn vertegenwoordigd.
Duitsers ongevoeliger voor autoritair populisme
Deze week bericht de Duitse weekkrant Die Zeit over een onderzoek van het Engelse onderzoeksinstituut YouGov. Dat ging over de vraag hoeveel mensen in 12 lidstaten van de EU openstaan voor een autoritair populistische politiek. In Duitsland delen volgens YouGov 18% van de kiezers politieke overtuigingen van een autoritair populisme.
Dit is het laagste cijfer van de deelnemende EU lidstaten. In Roemenië lijkt het 82% te zijn, in Polen 78%, in Frankrijk 63% en in Nederland ook toch al met een meerderheid van 55%. Nu weten wij dat peilingen de laatste tijd weinig zeggen over de realiteit, maar voor wat betreft Duitsland lijkt het me aannemelijk dat deze cijfers wel kloppen, als je ze afzet tegen de behaalde resultaten van de AfD bij de laatste deelstaatverkiezingen.
Grote coalitie dreigt
Als je de peilingen op dit moment ziet, is de kans groot dat de huidige grote coalitie van CDU/CSU en SPD toch weer tot elkaar wordt veroordeeld. Het is maar de vraag of dit goed voor Duitsland is. Want juist daardoor kan de frustratie op de politieke vleugels toenemen.
Zeker wanneer het niet lukt om een politiek te bedrijven die de economie ten goede komt en de mensen die door de globalisering zwaar zijn geraakt niet meeprofiteren.
Geen uitgemaakte zaak
Het is dus absoluut geen uitgemaakte zaak dat Angela Merkel in september een vierde coalitie kan vormen. Alleen al als de SPD voor EU-parlementsvoorzitter Martin Schulz als lijsttrekker kiest, kan hij de sociaaldemocraten extra vleugels geven. Ook ontwikkelingen in de nationale en internationale politiek kunnen de huidige verhoudingen in de peilingen laten schommelen waardoor er een geheel nieuwe dynamiek ontstaat.
